Obsada

Scherzo alla Polacca: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Ignacy Machowski, Leon Niemczyk, Kazimierz Opaliński, Zofia Czerwińska, Jerzy Felczyński, Roman Hubczenko, Zygmunt Listkiewicz, Eleonora Lorentz, Bogdan Baer, Stanisław Bareja, Emil Karewicz, Tomasz Lengren, Eugeniusz Szewczyk, Jerzy Turek, Roman Wilhelmi, Tomasz Zaliwski; Ostinato lugubre: Kazimierz Rudzki, Henryk Bąk, Mariusz Dmochowski, Roman Kłosowski, Bogumił Kobiela, Józef Kostecki, Tadeusz Łomnicki, Józef Nowak, Wojciech Siemion, Ignacy Machowski

nagrody

Mar Del Plata IFF 1959 – FIPRESCI Prize; Warsaw Mermaid – Polish Film Critics’ Award for best Polish feature film of 1958

Opis filmu

Jedno z najważniejszych dzieł polskiej szkoły filmowej. Rozrachunek Munka z mitami wojennej przeszłości – przewrotna rewizja pojęcia bohaterstwa w dwóch odsłonach. Pierwsza, pt. Scherzo alla Polacca, to sowizdrzalska opowieść o warszawskim cwaniaczku wplątanym w powstanie. Dzidziuś Górkiewicz ma piękną żonę flirtującą z węgierskim huzarem i zdrowy dystans do wojennej rzeczywistości. Trochę przypadkiem podejmuje się ryzykownej misji. Wypełnia ją tyleż brawurowo, co groteskowo. Do tego – jak się okazuje – nadaremnie. Finałowa decyzja Dzidziusia nadaje całej tej historii nowy sens.

Druga z nowel, Ostinato lugubre, rozgrywa się w oflagu, już po upadku powstania. Różnorodne typy ludzkie stłoczone w barakach; oficerom doskwiera ciasnota i konieczność znoszenia towarzystwa współwięźniów. Tu nawet patriotyczne cnoty zmieniają się we własną parodię. Więźniów przed szaleństwem i rezygnacją ratuje myśl o poruczniku Zawistowskim, jedynym, który ponoć zdołał uciec z obozu. Większość z nich nie wie, czym okupione jest trwanie tego mitu.

Po premierze zarzucano reżyserowi postawę antybohaterską. Niesłusznie – demitologizując spiżowe bohaterstwo, ukazując irracjonalność decyzji, pytając o sens ofiary, Munk przywracał bohaterom ludzkie oblicze.