Obsada

Kazimierz Opaliński, Zygmunt Maciejewski, Zygmunt Zintel, Zygmunt Listkiewicz, Roman Kłosowski, Kazimierz Fabisiak, Ludosław Kozłowski, Janusz Bylczyński, Stanisław Marzec-Marecki, Józef Para, Stanisław Jaworski, Celina Klimczak, Natalia Szymańska, Nowak, Janusz Paluszkiewicz, Leon Niemczyk

nagrody

Karlovy Vary IFF 1957 – Best Director; Warsaw Mermaid – Polish Film Critics’ Award for Best Polish Film of 1957

Opis filmu

Pierwszy owoc współpracy Munka z Jerzym Stefanem Stawińskim, debiutującym tu w roli scenarzysty. Opowiadanie Stawińskiego miało się pierwotnie ukazać w wysokonakładowej serii kryminałów. Tymczasem okazało się, że zamiast sensacyjnej opowieści napisałem opowieść polityczną – wspominał scenarzysta (cyt. za: Debiuty polskiego kina, pod red. Marka Hendrykowskiego, Poznań 1997, s. 127–128).

Orzechowski, maszynista o przedwojennym rodowodzie (przejmująca kreacja Kazimierza Opalińskiego), ginie pod kołami pociągu. Komisja mająca ustalić przyczyny wypadku wysłuchuje zeznań świadków. Pierwszy z nich, zawiadowca Tuszka, sugeruje, że to stary Orzechowski, rzekomy sabotażysta, jest winien wypadkowi. Jednak kolejne zeznania układają się w melancholijną, wielowymiarową opowieść o człowieku, dla którego etos pracy i zwykła przyzwoitość są ważniejsze niż absurdalne wymagania aparatu partyjnego.

Munk twórczo wykorzystał schemat filmu propagandowego do rozrachunku ze stalinizmem, obnażając destrukcyjny wpływ, jaki może mieć na człowieka ślepy pęd ku realizacji pustych, choć wzniosłych haseł. Nietypowa narracja prowadzona kolejno przez kilku subiektywnych narratorów-opowiadaczy czy rezygnacja z muzyki na rzecz bogactwa dźwięków ze świata kolei to dodatkowe atuty stanowiące o wyjątkowości tego filmu.